بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین والصلاة والسّلام علی أشرف الانبیاء والمرسلین وعلی آله و صحبه الطیبین
الطاهرین و من والاه إلی یوم الدین.
قال الله تبارك وتعالی:
وأمرهم شوری بینهم.. (سورة الشوری: 38)
قال الله تبارك وتعالی:
وأمرهم شوری بینهم… (سورة الشوری: 38)
کیریش
افغانستان سۉنگی ییگیرمه ییلده, جهان همجمعیت اولکه لری نینگ کۉمگی اساسیده, ایچکی حیات‌نینگ تورلی جبهه‌لریده، دنیا دولتلری بیلن اقتصادي، مدني و سیاسي ساحه‌لرده علاقه‌لر اۉرنه‌تیش و همکارلیک یۉنه‌لیشلرینی یره‌تیشده ترقیاتگه گواه بۉلدی و اولکن قدملر تشله‌دی. بیراق افغانستان رهبریتی نینگ ناقابللیگی و کوچسیزلیگی طفیلی بو امکانیتلردن اونوملی فایده‌لنیلمه‌دی؛ لیکن، اشرف غنی باشچیلیگیده‌گی حکمران گروه‌نینگ حیله و خیانتی اساسیده دوحه مذاکره‌لری جریانیده, طالبان گروهینی قانونيلشتیریشگه اورینیشی نتیجه‌سیده، اسلام جمهوریتی توزومی و حکومتی‌نینگ ییمیریلیشی و هجري شمسي 24 اسد 1400/میلادي 15 اگوست 2021-ییلی، خلق‌ارا تروریستیک گروهلرگه علاقه‌دار بۉلگن طالبان ترورچی جنگری گروهی نینگ حاکمیتگه کیلیشی بیلن، افغانستان حیاتی‌نینگ تورلی ساحه‌لریده فاجعه و فلاکت یوز بیردی؛ اقتصادیات تنزلگه یوز توتدی و مملکت‌نینگ ینگی پیدا بۉلگن اقتصادي تیزیمی ویران بۉلدی، تعلیم تیزیمی ایزدن چیقدی، عیاللر و قیزلر بعضی درجه‌ده‌گی تعلیم و ایش بیلن تأمینلنیشدن محروم بۉلدیلر، قشّاقلیک مملکتده کینگ کۉلمده حاکم بۉلدی، سۉز عامه‌وي اخبار واسطه‌لری اېرکینلیگی کیسکین چیکلندی. اسلامنی اېکستریمیستیک اۉقیش بیلن طالبان قتّيق ظلم و استبداد حاکمیتینی اۉرنه‌تگن، اولرگه قرشی هر قنده‌ی ناراضیلیک و قرشیلیکلرگه زۉرآورلیک، باستیریش، قاتللیک و آتیشمه‌لر بیلن جواب بیره‌دی.
اما طالبان نینگ بو شدّتلی هجومی نه‌فقط خلق عامه‌سی‌نینگ قرشیلیک، ناراضیلیک و اعتراضلرینی کمه‌یتیریب‌گینه قالمه‌ی، بلکه بوتون مملکت بۉیلب خلق‌نینگ، اینیقسه عیاللرنینگ ناراضیلیک و قرشیلیک کۉلمی کون سه‌یین کینگه‌ییب باره‌دی. خلق‌ارا همجمعیت نینگ اوشبو بحرانگه برهم بیریش اوچون تینچ یۉل بیلن بیچیم تاپیش طلبی بیر نتیجه‌گه اېریشمه‌گن حالده، بوتون مملکت بۉیلب اېرککلر، عیاللر و جسور قرشیلیک کوره‌شچیلری‌نینگ تورلی شکللرده‌گی مجادله‌لری طالبان‌نینگ ظلم و زۉرآورلیگیگه اساسلنگن باشقروویگه قرشی دوام اېتماقده. بیز مدني ناراضیلیکلرگه حرمت بیلن، قرشیلیک قۉرغانلریده جان فدا قیلگن شهیدلرگه همده طالبان قۉلیده و اولر نینگ قییناقلری آستیده هلاک بۉلگنلرگه مغفرت و رحمت، برچه جراحتلنگنلرگه شَفا تیلب، جهاد ییللریده برچه شهیدلر خاطره‌سیگه حرمت بجا کیلتیریش اوچون، قرشیلیک کۉرسهتیش و مملکت آزادلیگی، مستقللیگی و حدودي یخلیتلیگینی حمایه قیلیش همده شو ییللرده برچه شهیدلر، مهاجرلر و قربانلر نینگ عایله‌لریگه حرمت بیلن همده عدالتلی و دموکرا‌تیک توزوم برپا اېتیش یۉلیده قیلینگن برچه سعی-حرکتلر اوچون منّتدارچیلیک بیلدیریب، اوشبو انقراض و بحران دوام اېته‌یاتگنینی تأکیدله‌یمیز.
بیز خلق‌ارا همجمعیتگه، افغانستان خلقی یانیده بۉلگنی، طالبان نینگ مستبد، اوتاریتر و ناقانوني باشقرووینی تن آلمه‌گنلیگی، افغانستانده ینگی توزوم‌نینگ تن آلینیشینی، طالبان‌نینگ دوحه کیلیشووی و کینگ قمراولی اۉتیش دوری حکومتی اۉرنه‌تیلیشی، بو بیلن سه‌یلنگن حکومت و توزوم کوریش اوچون زمین یره‌تیشگه صادقلیگینی شرط قیلیب قۉیگنی باعث منّتدارلیک بیلدیره‌میز؛ لیکن بیز خلق‌ارا همجمعیت‌نینگ طالبانگه قرشی بو پوزیسیونی ییترلی دېب حسابلمه‌یمیز؛ بیز خلق‌ارا همجمعیتدن بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی خوفسیزلیک کینگشی نینگ 2020-ییل 10-مارت‌ده‌گی 2513-سانلی قطعنامه‌سی، 2020-ییل 23-24-نوامبرده‌گی جینیوه خلق‌ارا کنفرانسی اساسیده اولرگه قرشی اۉز توریمینی بیلدیریشنی سۉره‌یمیز.
افغانستان و بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی (ب م ت) خوفسیزلیک کینگشی‌نینگ 2011 ییل 17 جون‌ده‌گی 1988-سانلی قطعنامه‌سی افغانستان خلقی اۉرته‌سیده‌گی دیالوگگه اساسلنیب، برچه اېتنیک و مذهبي گروهلر، عیاللر و یاشلر اشتراکیده اوشبو مملکت نینگ کیله‌جکده‌گی تیزیمی و حکومتینی خلق‌نینگ خواهش-اراده‌سی و تنلاویگه اساسلنگن حالده اۉرنه‌تیش و طالبان امارت رژیمی‌نینگ قَیتیب کیلمسلیگی، نتیجه‌ده گلوبال تینچلیک و خوفسیزلیککه قرشی اونینگ ترورچیلیک فعالیتی و تهدیدی برطرف اېتیلیشی تأکیدلنه‌دی.
طالبان حکمرانلیگیدن کیلیب چیقه‌دیگن جدّي سیاسي، اجتماعي و اقتصادي وضعیتنی چوقور انگله‌گن حالده و مملکتیمیزنی ویرانه‌گرچیلیک و تۉلیق تنزلدن قوتقریش اوچون دیني، ملي و تاریخي بورچیمیزنی حسابگه آلگن حالده؛ و مملکتنی و خلقنی کینگ ترقلگن انقراض و بحراندن خلاص قیلیش مقصدیده، سیاسي پارتی (حزب) لر و آقیملر، ملي و جماعت اربابلری اۉرته‌سیده ثمره‌لی همکارلیک و موافقلیکنی تأمینلش اوچون، بیز هجري 1401-ییل 27 ثور/ 2022 ییل 17 می کونی «افغانستاننی قوتقریش اوچون ملي قرشیلیک کینگشی» دېب ناملنگن کوآلیسیون (ائتلاف)نی توزدیک و اونینگ ایشلرینی نظم و ترتیبگه سالیش اوچون «افغانستاننی قوتقریش اوچون ملي قرشیلیک کینگشی نینگ نظامی» سرلوحه‌لی اساسنامه چیقردیک، اوشبو کیریش بیلن قوییده یازیله‌دیگن اصوللر حقیده کیلیشتیک:
بیرینچی باب
عمومي قاعده‌لر
1-مادّه
اوشبو سیاسي کوآلیسیون (ائتلاف) نینگ نامی «افغانستاننی قوتقریش بۉییچه ملي قرشیلیک کینگشی» بۉلیب، بوندن کیین اوشبو حجتده قیسقرتیریلگن شکلده “قرشیلیک کورسه تیش کینگشی” دېب ناملنه‌دی؛
2-مادّه
اوشبو حجت‌نینگ نامی «افغانستاننی قوتقریش بۉییچه ملي قرشیلیک کینگشی‌نینگ نظامی» بۉلیب، بوندن کیین قیسقرتیریلگن شکلده، « قرشیلیک کورسه تیش کینگشی نینگ نظامی» دېب اتله‌دی؛
3-مادّه
قرشیلیک کینگشی مؤسسه‌لری اعضالیگی و باشقروویده اېتنیک گروهلر نینگ متناسب و موازنتلی قتنه‌شووی، اولر نینگ ثمره‌لی یۉنه‌لیشلری و شخصیتلری اوشبو کینگشده موجودلیگی طفیلی کوزه‌تیله‌دی.
ایکّینچی باب
اساسلر و قدریتلر
4-مادّه
اېکسترېمیزم (افراطچیلیک) و تروریزم نینگ هر قنده‌ی کۉرینیشلری، عاموي و مقصدلی قاتللیکلر نینگ ترقه‌لیشی همده مملکت نینگ وکالتلی جنگ میدانیگه ایلنیشیدن چوقور تشویشلنیب، اونگه قرشی کوره‌شیشده هر تامانلمه چاره-تدبیرلر کۉریش ضرورلیگینی توشونیب؛
5-مادّه
مستقللیکنی سقلش، حدودي یخلیتلیکنی حمایه قیلیش، وطنداشلر، اېرککلر و عیاللرنینگ اساسي حقوق و اېرکینلیکلرینی سقلب قالیش اوچون سیاسي کوچلرنی بیرلشتیریش ضرورلیگیگه ایشانگن حالده؛
6-مادّه
آخرگی ییگیرمه ییلده‌گی (هجري شمسي 1380-1400/مېلادي 2001-2021) حکمران جماعه‌لر نینگ مثالی کۉریلمه‌گن امکانیتلرنی قیینچیلیکلرگه ایلنتیرگن کتّه سیاسي، خوفسیزلیک و اقتصادي خطالرینی حسابگه آلیب، اولرنی اۉرگنیب چیقیش، شونینگدېک، اۉتگن ییگیرمه ییل دوامیده صادر اېتیلگن قصداً و بې‌اختيار یۉل قۉییلگن خطالردن سبق آلیش و اولر نینگ تکرارلنیشی نینگ آلدینی آلیشگه جدّي حرکت قیلیش؛
7-مادّه
افغانستاندهگی برچه اۉتمیشده‌گی سیاسي رژیملر نینگ مرکز، ولایت و تومنلر نینگ باشقروویگه عاید قرارلرده, خلق‌نینگ اۉز اراده‌سینی عملگه آشیریش حقوقینی حرمت قیلیش باره‌سیده‌گی موفقیتسیز تجربه‌سینی تأکیدلب، مملکتده سیاسي تیزیم نینگ توبدن اۉزگرتیریلیشی ضرورتینی تأکیدلش؛
8-مادّه
تینگری تامانیدن بیریلگن طبيعي بایلیک و مملکت نینگ اولکن انساني امکانیتینی چوقور انگله‌گن حالده، اوندن معقول و عدالتلی فایده‌لنیش بیلن اۉز-اۉزینی تأمینلش، اقتصادي روا‌جلنیش و خلق فراوانلیگی و حیاتي قوله‌یلیگینی تأمینلش ممکنلیگینی تأکیدلش؛
9-مادّه
قدرلی وطنیمیز افغانستان خوفسیز و برقرار، آزاد و آباد، عدالتلی یورتگه ایلنیشینی ایستب؛ وطنداشلر نینگ اسلام تعلیماتیده و انسان حقوقلری قدریتلریده بیان اېتیلگن اساسي حقوقلری تأمینلنیشی و اولرنینگ قَیسی ملت، قوم، تیل، مذهب و مدنیتگه منسوبلیگیدن قطع نظر، حیات حقیقتیده و قانون آلدیده تینگ حقوق و مجبوريتلرگه اېگه بۉلیشی کیره‌ک.
10-مادّه
افغانستان بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی نظامی، اسلامی ایش بیرلیگی تشکیلاتی نظامی و انسان حقوقلری تشکیلاتی نینگ اسلامی اعلامیه‌سی و عموم جهان اعلامیه‌سینی حرمت قیلیشی و اۉزارا حرمتگه رعایت قیلیشی، مملکتلر نینگ ایچکی ایشلریگه اره‌لشمسلیک، یخشی قۉشنیچیلیک تمایللریگه عمل قیلیشی و تینچلیک ایچیده بیرگه‌لیکده یشش، ایجابي و فعال بې‌طرفلیک سیاستیگه عمل قیلیش، جیوگرافیک همکارلیک و منطقوي علاقه‌گه ایلنتیریش کیره‌کلیگیگه ایشانگن حالده؛
11-مادّه
افغانستان خلق‌ارا کنفرانسده هیچ قنده‌ی دولت بیلن معما بۉلمسلیگینی و اۉزینی خلق‌ارا سیاست میدانیده بې‌طرف دولت صفتیده کۉرسه‌تیشنی خواهله‌یاتگنینی، خلق‌ارا همجمعیت اره‌لشمسلیک کفالتیگه محتاجلیگینی اعلان قیلیشگه حرکت قیلیشینی انگله‌گن حالده؛
12-مادّه
اوردو زمانوي دولت‌نینگ قانوني حاکمیتی تامانیدن ضرورت پیتی کوچ قۉللنیشینی عملگه آشیریش اوچون لازم اۉرگانلریدن بیری اېکنلیگیگه ایشانگن حالده؛ اوردو، پولیس و ملي خوفسیزلیک اورگانلرینی قَیته قوریش افغانستان سلامتلیگی و برقرارلیگی اوچون فوق العاده ضرورتدیر.
اوشبو قَیته قوریش شونده‌ی عملگه آشیریله‌دی که، سابق حربي و خوفسیزلیک خادملری و کوچلرینی جلب قیلیش آرقه‌لی حلال، صادق و وفادار حربي خدمتچیلر و کوچلرنی جلب قیلیش آرقه‌لی اوشبو مؤسسه‌لر و اوشبو خادملر و کوچلرنینگ کسبي اۉلچاولری مستحکملنه‌دی، شونده‌‌گینه اولر ملي مستقللیکنی سقلش، مملکتده حدودي یخلیتلیک و قانون اُستوارلیگینی تأمینلشده مناسب رۉل اۉینشده اۉز وظیفه‌لرینی بجریشلری ممکن؛
13-مادّه
طالبان نینگ، اینیقسه، اۉزلری نینگ زۉرآورلیک حکمرانلیگیدن سۉنگ، تورلی اۉلچملرده انسان حقوقلری ستندردلرینی بوزگنلیکلری، قییناقلر، آتیشمه‌لر، اۉلدیریشلر، حمایه‌سیز آدملرنی اۉز اویلری و یشش جایلریدن هَیده‌ب چیقریش، آدملرنینگ ییر و مال-ملکینی تارتیب آلیب، اۉز طرفدارلریگه بیریش کبی انسانیتگه قرشی جنایتلر صادر اېتگنلیکلرینی تأکیدلب؛ اولر نینگ بو غیرِ انساني خطِّ-حرکتلری جزاسیز قالمسلیگی، دنیا و انسان حقوقلرینی حمایه قیلووچی خلق‌ارا تشکیلاتلر بو حقده جیم تورمسلیکلری و اولر نینگ جنایتلری کامپېنساتسيه بۉلیشی و قاپلنیشی ممکن دېب حسابله‌گن حالده، اولر نینگ بو خطِّ-حرکتلری قانوني کوچگه اېگه اېمس، اداري و حکومت قانونلری نقطه‌ی نظریدن اعتبارسیز حسابلنیشی کېره‌ک.
اوچینچیی باب
مقصدلر و قره‌شلر
سیاسي تیزیم
14-مادّه
تینیق و عدالتلی سیلاولر اۉتکزیش آرقه‌لی جمعیتگه اساسلنگن تیزیم و حاکمیتنی اۉرنه‌تیش آرقه‌لی حاکمیتنی خلققه قَیتریش؛
15-مادّه
پارلمنتر-مرکزلشتیریلمه‌گن اسلام جمهوریتی تیزیمینی بیرلشتیریش، بونده:
- اسلام جمهوریتی و پارلمان تیزیمیده‌گی دېموکراسی کوچلی پارتیه‌لر کوچه‌ییشیگه، قضا حاکمیتی نینگ مستقللیگی، قانون اُستوارلیگی، اهالی نینگ اساسي حقوقلرینی تأمینلش و کفالتلش، انسان طبیعتی و سۉز اېرکینلیگینی حمایه قیلیش اوچون، زمین یره‌تیلیشی ممکن. حکومت نینگ مسؤولیتی و اونینگ رهبرلری و اداره‌چیلری‌نینگ جوابگرلیگی ینه‌ده ثمره‌لی بۉلیشی کیره‌ک؛
- عدالتلی سیلاولرگه اساسلنگن پارلمان تیزیمی؛ افغانستان ولایتلریده یشاوچی برچه اېتنیک گروهلر اۉز اهالیسیگه متناسب روشده متعادل وکیللیککه اېگه بۉلیشی؛
- دولت نینگ مرکزده‌گی منصبدار شخصلری و شهر حاکملریدن تشقری، ولایتلر و تومنلر حاکملری هم سه‌یلنسین.
16-مادّه
محلي کینگشلر (ولایت، تومن و قیشلاق کینگشلری) وکیللری تۉغریدن-تۉغری سیلاوده سه‌یلنیشی کیره‌ک.
17-مادّه
- ولایتلر و تومنلر حاکملری بې‌واسطه یاکه بالواسطه سه‌یلنیشی ممکن؛
- ولایتلر و تومنلر حاکملرینی سه‌یلش ترتیبی قانون بیلن بیلگیلنه‌دی.
کینگشلر و محلي حاکمیت اۉرگانلری‌نینگ وکالتلری
18-مادّه
سه‌یلنگن ولایت و تومن کینگشلری ملي کینگش وکالتلری دایره‌سیده محلي بودجه‌نی تصدیقلش همده تعلیمنی باشقریش، تیللرنی اۉرگه‌تیش و محلي مدنیتنی یوکسلتیریش، اهالی سلامتلیگینی محافظه قیلیش، حقوق و اېرکینلیکلرینی آشیریش، ساحه‌سیده‌گی قانون لایحه‌لری و دستورلرینی ایشلب چیقیش همده تصدیقلش، عیاللر و محلي جماعت آست توزیلمسی و محلي جماعت ترانسپورتیگه اېگه بۉلیشی، محلي سالیقلرنی اوندیریش همده اطراف-محیطنی محافظه قیلیش همده اساسي قانون کفالتی بیلن اوشبو دستورلرنینگ بجریلیشینی نظارت قیلیش وکالتیگه اېگه؛
19-مادّه
محل یه‌شاوچیلری‌نینگ جماعتچیلیک اشتراکیده خیلمه-خیللیگی، اېتنیک، دیني و مدني موازنتی کفالتلنیب همده اونده‌گی برچه وطنداشلرگه نسبتاً هر قنده‌ی کمسیتیش منع اېتیله‌دی؛
20-مادّه
محلي کینگشلر (ولایت، تومن و قیشلاق کېنگشلری) نینگ وکالتلری اوشبو نظام مضمونینی حسابگه آلگن حالده قانون بیلن ترتیبگه سالینه‌دی.
اداري یا باشقروو بیرلیکلرنی قَیته کۉریب چیقیش
21-مادّه
منطقه و جهان دولتلری نینگ موفقیتلی تجربه‌لری همده عزیز وطنیمیز نینگ جیوگرافیک، اقتصادي و مدني واقعلیکلریدن کېلیب چیقیب، مملکت باشقروو بیرلیکلرینی قَیته کۉریب چیقیش ضرور، دېب حسابله‌یمیز.
سیلاو تیزیمی
22-مادّه
بیر وقت نینگ اۉزیده عدالتلی حزبي، اېتنیک، جیوگرافیک و جندر وکیللیگینی تأمینله‌یدیگن و مستقل نامزدلر اوچون ساغلام رقابتنی تأمینله‌یدیگن سیلاو تیزیمینی قۉللب-قوّتلش؛
اېکسترېمیزم و تروریزمگه قرشی کوره‌ش
23-مادّه
قرشیلیک کینگشی، اسلام عالمیده‌گی طالبان و کۉپلب ترورچی گروهلرنینگ مفکوره‌سینی تشکیل اېتووچی اسلام دینینی اېکسترېمیستیک و افراطي شکلده اۉقیشنی، علمالر و نفوذلی اسلامي منبعلرنینگ فکرلریگه اساسلنیب، اسلام تعلیماتیگه ضد دېب بیله‌دی؛ اېکسترېمیزم و تروریزم نینگ برچه فکري و مدني یۉنه‌لیشلری شکللریگه قرشی کوره‌شیش ضرورلیگی تۉغریسیده، دیني تعلیماتلردن ناتۉغری فایده‌لنیش، افغانستاننی اېکسترېمیزم و تروریزم اوچون خوفسیز باش‌پناه و حویلیگه ایلنتیریش نینگ آلدینی آلیش، شو آرقه‌لی منطقه و دنیا تینچلیگی و خوفسیزلیگیگه حصه قۉشیش، شونینگدېک، اوشبو دولتنی دیني تعلیماتلردن محروم قیله‌دیگن هر قنده‌ی کوچگه قرشی کوره‌شیشگه علیحده اعتبار قره‌تیشنی تأکیدله‌یدی همده افغانستان خلقی نینگ قانوني اېرکینلیکلری و اساسي حقوقلری و اولرنی دېموکرا‌تیک باشقروودن محروم قیلیشگه قرشی بۉلگنینی اۉرغوله‌یدی.
ملي منفعتلرنی حمایه قیلیش
24-مادّه
ملي منفعتلر، ملي حاکمیت، حدودي یخلیتلیک، اېتنیک گروهلر و وطنداشلر اۉرته‌سیده اجتماعي عدالتگه اساسلنگن ملي بیرلیک، وطنداشلیک نینگ، اینیقسه، عیاللرنینگ اساسي حقوق و اېرکینلیکلرینی اسلام قدریتلری و انسان حقوقلری عموم جهان اعلامیه‌سیگه اساسلنگن حالده حمایه قیلیش.
برچه ساحه‌لرده اجتماعي عدالت
25-مادّه
اوشبو نظامده بیلگیلنگن سياسي تیزیم دایره‌سیده اجتماعي عدالتنی تأمینلش؛ امکانیتلرنی عدالتلی تقسیملش، ملي امکانیتلر، افغانستاندهگی برچه اېتنیک گروهلر نینگ سیاسي حاکمیت و باشقرووده عدالتلی و متناسب روشده اشتراک اېتیشینی تأمینلش.
عالملرنینگ نقشی
26_ ماده
دیني تعلمیاتنی توشونیش، اولرنینگ ادراکیده‌گی تعصب، انحراف و ایکستریمیزم (افراطچیلک) زنگلرینی یوقاتیشده حقیقی علمانینگ رولینی تأکیدلش, جمعیت‌نینگ جدّي احتیاجلریدن بیری سنه‌له‌دی.
عیاللر نینگ اشتراکی
27-مادّه
خاتین-قیزلر نینگ اقتصادي فعالیتلر، تعلیم، عالي معلومات و ایش کبی ساحه‌لرده فعال اشتراکینی قۉللب-قوّتلش؛
یاشلرنینگ رۉلینی تأکیدلش.
28-مادّه
ملي قرشیلیک کینگشی یاشلرنینگ مهم و تقدیر بیلگیلاوچی امکانیتلری و کوچلرینی تن آلگن حالده، یوقاریده قید اېتیلگن قتلم حمایه‌سی اوچون ثمره‌لی سرمایه کیریتیشگه علیحده اعتبار قره‌تیش بیلن بیرگه، حاضرگی باشقروو و غلبه‌دن کیینگی باشقروو اجرائیه تیزیمیده یاش اولاد همده بیلیملی و اختصاصلشگن کادرلرنینگ حصه‌سی و مناسب اۉرنینی قۉشیشگه اینتیله‌دی، بونی مذکور نظام روحینی حیاتگه تطبیق اېتیش یۉلیده‌گی قدم دېب حسابله‌یدی.
تیل و فرهنگ خیلمه خیللگی
29-مادّه
تیل و مدني خیلمه-خیللیکنی حرمت قیلیش، اېتنیک گروهلر قدریتلریده عدالت و تینگلیک تمایلیگه احترام قایل بۉلیش و بو قدریتلرنی ملي حجتلر و رمزلرده، مثلاً، دولت مدحیه‌سی، دولت بیراغی، کۉکره‌ک نشانلری، مداللر، بانکنوتلر، ملي کونلر و شخصلرده عدالتلی تطبیق اېتیش.
قرار قبول قیلیشده اشتراک اېتیش
30-مادّه
جمعي دانالیک، مؤ‌سسه‌وي بیرلیک تمایلیگه صادقلیک، برچه یېتکچیلیک و باشقروو ساحه‌لریده مملکت نینگ برچه اېتنیک گروهلرینی هر تامانلمه اشتراک اېتیش تمایلی اساسیده قرارلر قبول قیلیش.
اقتصادي سیاست
31-مادّه
موازنتلی و برقرار اېکینچیلیکنی رواجلنتیریش، قیشلاق خۉجه‌لیگی (زراعت)نی مُدرنیزاتسیه قیلیش، قشّاقلیکنی کمه‌یتیریش، ایش ا‌ۉرینلری یره‌تیش و ایشلب چیقریش اقتصادیاتی یانده‌شووی بیلن اۉزینی-اۉزی تأمینلش مقصدیده کمبغللیک و بایلیک اۉرته‌سیده‌گی تفاوتلرنی اجتماعي ترماقلر بیلن کوچه‌یتیریشگه یۉل قۉیمه‌یدیگن اقتصادي تیزیم توریگه اعتبار قره‌تیش آرقه‌لی اونی قۉللب-قوّتلش.
تشقی سیاست
32-مادّه
افغانستان قوروقلیک بیلن چېگره‌لنگن و طبيعي منبعلرگه بای بیر مملکت صفتیده اقتصادیاتگه مولجللنگن سیاست آلیب باره‌دی، زراعت، چارواچیلیک، تجارت، ترانزیت، تاغ-کان صناعتی، انرژی منبعلرلری و ایشچی کوچی و (جیو-اکونومیک) موقعیت امکانلریدن فایده‌لنیش ساحه‌لرده منطقوي و خلق‌ارا همکارلیکلرگه تیه‌نیشی کېره‌ک.
تۉرتینچی باب
قرشیلیک کینگشی‌نینگ اُستوار یۉنه‌لیشلری
تینچلیک و کېنگ قمراولی اۉتیش دوری دولتی و سه‌یلنگن حکومتنی اۉرنه‌تیش بۉییچه مذاکره‌لر.
33-مادّه
مملکتده برقرار تینچلیک اۉرنه‌تیش و سیاسي برقرارلیکنی تأمینلشگه قره‌تیلگن سعی-حرکتلر قرشیلیک کۉرسهتیش کېنگشی‌نینگ مهم اُستوار یۉنه‌لیشی حسابلنه‌دی؛ قرشیلیک کېنگشی مملکتنی حاضرگی یامان و بختسیز وضعیتدن آلیب چیقیشنی، طالبان بیلن مذاکره‌لر آلیب باریشنی و خلق تامانیدن سه‌یلنه‌دیگن تیزیم و حکومتنی برپا اېتیش مقصدیده زمین یره‌تیش اوچون کېنگ قمراولی اۉتیش دوری حکومتینی توزیشنی افضل کۉره‌دی و کېنگش نینگ برچه اعضالری افغانستان خلقی‌نینگ تورلی قتلملری اۉرته‌سیده حقیقي ملاقات و دیالوگ آرقه‌لی ملي مُراسا‌گه اېریشیشگه یاردم بیره‌دیگن برچه تدبیرلرنی بیردملیک و اهیللیک بیلن کوتیب آلیشه‌دی.
باشقه یۉللرنی قیدیریش
34-مادّه
اگر طالبان مملکت و دنیا خلقلری‌نینگ صادقانه مذاکره‌لرنی قبول قیلیش حقیده‌گی حقلی طلبلریگه ایجابي جواب بیرمسه، کینگ قمراولی اۉتیش دوری دولتی، سۉنگره تیزیم و سه‌یلنگن حکومت‌نینگ تشکیل اېتیلیشیگه رعایه قیلمسه؛ قرشیلیک کینگشی حزبلر طرفدارلری و مخلصلری همده اوشبو کینگشگه اعضا بۉلگن آقیملر و شخصیتلر و افغانستان آزاد و کوره‌شووچی خلقی‌نینگ مملکت بۉیلب قرشیلیک کۉرسهتیش و ملي توتیمی‌نی کینگه‌یتیریش بۉییچه کوچه‌ییب باره‌یاتگن طلبلریگه ایجابي جواب بیره دی، تجاوزکار طالبان‌نینگ ناقانوني حکمرانلیگینی آغده‌ریش، مملکتده پایدار تینچلیک و برقرارلیککه اېریشیش، سه‌یلنگن تیزیم و حکومت قوریش اوچون عملي چاره‌لر کۉره‌دی.
کوره شچنلرنینگ مشروع حقلری نی حمایه قیلیش
35 مادّه
قرشیلیک کېنگشی حق و عدالتنی ایسته‌گن خلق‌نینگ طلب و حرکتلرینی تصدیقلب، ظلم و استبداددن اۉز جانینی، ملکینی، عایله‌سینی، آبرو-اعتبارینی، زمینینی حمایه قیلیش اوچون مملکت‌نینگ برچه حدودلریده طالبان‌نینگ تجاوزی و ناقانوني باشقرووی و اوستونلیک اۉرنه‌تیش سیاستیگه قرشی کوره‌ش آلیب باره‌دیگن و قرشیلیک کۉرسه‌تووچی جبهه‌لرنی قۉللب-قوّتله‌یدی و بونی اۉشه مدافعه‌چیلرنینگ قانوني حقوقی دېب بیله‌دی.
بیرلیکده و همجهتلیکده ایشلش
36-مادّه
اوشبو نظام‌نینگ مقصد و تمایللرینی عملگه آشیریش اوچون سیاست ایشلب چیقیب، رهبرلیک کینگشی‌نینگ هر بیر اعضاسی اۉز حزبداشلری و طرفدارلرینی انه شو سیاست اساسیده همجهتلیکده ایشلشگه چقیره‌دی.
37-مادّه
هر بیر اعضا، سیاسي پارتیه یاکه بیر گروه سیاسي شخصلر، رهبری صفتیده قرشیلیک کۉرسهتیش کېنگشی قرارلری و رېجه‌لرینی اۉز امکانیتیگه کۉره، اوشبو نظام دایره‌سیده رۉیابگه چیقریش و عملگه آشیریش اوچون یوره‌کدن حرکت قیله‌دی؛
38-مادّه
قرشیلیک کېنگشی اۉزی‌نینگ عاموي اخبار واسطه‌لری فعالیتینی اوشبو نظام‌نینگ مقصد و استقباللریگه اویغون موافقلشتیره‌دی؛ و باشقه حزب و آقیملرنی ضعیفلشتیریشده مخصوص حزب و فرا‌کسیوننی کوچه‌یتیریش اوچون ناساغلام رقابتدن قاچیشگه اورغو بېریله‌دی.
پارتیه‌لر، گروهلر و شخصلرنی همکارلیککه چقیریش
39-مادّه
قرشیلیک کېنگشی مملکتنی ایچکی و تشقریده‌گی موجود ناقوله‌ی وضعیتدن قوتقریشگه حرکت قیله‌یاتگن برچه پارتیه یا حزبلر، گروهلر، نفوذلی سیاسي اربابلر، عالِملر، عیاللر و یاشلر بیلن مصلحتله‌شیب انگلشه‌دی، اولرنینگ موافقلشووی و همکارلیگی یاکه اوشبو کېنگشگه قۉشیلیشلرینی یخشی کوتیب آله‌دی
خلق‌ارا همجمعیت بیلن ملاقات قیلیش و اونینگ همکارلیگینی جلب قیلیش
40-مادّه
جهان دولتلری‌نینگ کۉمگیده افغانستانده اۉتگن ییگیرمه ییل ایچیده حیات‌نینگ تورلی جبهه‌لریده مهم یوتوقلرگه اېریشیلدی و بو یوتوقلرنینگ برچه‌سی طالبان حکمرانلیگی کېلیشی بیلن یا غایب بۉلدی یاکه یۉق بۉلیب کېتیش عرفه‌سیده. دنیانینگ برچه دولتلری اۉرته‌سیده خلق‌ارا همجمعیت بیلن ثمره‌لی و مقصدلی مناسبتلر اۉرنه‌تیشگه، اولرنی افغانستان‌گه، منطقه و دنیا تینچلیگی و خوفسیزلیگی اوچون طالبان حکمرانلیگی‌نینگ ضررلری حقیده خبردار قیلیشگه حرکت قیله‌دی.
بیشینچی باب
قرشیلیک کینگشی نینگ توزیلیشی و اونینگ مؤسسه‌لری وکالتلری
41-مادّه
اوشبو نظامده بیلگیلنگن مقصدلرگه اېریشیش اوچون قرشیلیک کینگشی ترکیبیده قوییده‌گی مؤسسه‌لر تشکیل اېتیلگن:
- تأسیس مجلسی؛
- رهبریت کینگشی؛
- عالي کینگش؛
- سکرتریت یا دارالانشا؛
- ایشچی کمیسیونلر.
تأسیس مجلسی
42-مادّه
تأسیس مجلسی هجري 1401 ییل 27 ثورده بۉلیب اۉتگن تاریخي ییغیلیشده اۉزلری شخصاً یاکه مجازي ترماقلر یۉلی بیلن، یاکه بعضیلری تامانیدن وکیل صفتیده قتنشگن شخصلردن عبارت. مذکور ییغیلیشگه استاد عبدالرب رسول سیّاف رئیسلیک و مارشال عبدال ره‌شید دۉستم مېزبانلیک قیلگن بۉلیب، اونده قرشیلیک کېنگشی‌نینگ عمومي تمایللری تصدیقلنگن و اعلامیه صادر قیلینگن اېدی؛
43-مادّه
- تأسیس مجلسی نینگ وظیفه‌لری شو کېنگش اعضالریدن رهبریت کېنگشینی توزیش بیلن توگه‌یدی؛
- رهبریت کېنگشیگه کیرمه‌یدیگن تأسیس ییغیلیش اعضالری عالي کېنگش اعضالیگیگه کیره‌دیلر و بو مجلس ترقه‌تیب یوباریله‌دی و اونینگ اعضالری‌نینگ اسم-شریفلری مهم تاریخي واقعه یره‌تووچیسی صفتیده حجتده آرشیفلنه‌دی.
رهبریت کینگشی
44-مادّه
عالي کېنگشدن کېین رهبریت کېنگشی قرشیلیک کېنگشی‌نینگ اېنگ یوقاری قرار قبول قیلووچی اۉرگانی بۉلیب، او تأسیس مجلسیگه اعضا بۉلگن اېرککلر و عیاللر، پارتیه‌لر رهبرلری و نفوذلی سیاسي اربابلریدن بیری یاکه کېین بو رهبرلر و سیاسي اربابلر تامانیدن اوشبو کېنگش اعضالری صفتیده تنیشتیریلگن شخصلردن عبارت؛
45-مادّه
رهبرلر کینگشی ( ) اعضاگه اېگه؛ رهبریت ضرور دېب تاپسه، سانینی کۉپه‌یتیریش تۉغریسیده اعضالیک شرطلرینی حسابگه آلگن حالده قرار قبول قیله‌دی؛
46-مادّه
رهبریت کینگشیده اشتراکچیلر نینگ یۉنه‌لیشلری اۉرته‌سیده‌گی متناسبلیک و موازنت پرنسیپی، اولرنینگ قرشیلیک کینگشیده موجودلیگینی حسابگه آلگن حالده کوزه‌تیله‌دی؛
47-مادّه
ینگی نامزدلر اېتکچیلیک کېنگشی‌نینگ کمیده بیرته اعضاسی تکلیفی و اوشبو کینگش نینگ راضیلیگی بیلن اېتکچیلیک کینگشی اعضالیگیگه عریضه بېریشلری ممکن؛
48-مادّه
اېتکچیلیک کېنگشی اعضالری نینگ خصوصیتلری:
- نفوذلی سیاسي حزب یاکه گروه رهبری یاکه فعال سیاسي و اجتماعي شخص بۉلیشی کیره‌ک؛
- یخشی آبروگه اېگه بۉلیشی؛
- قرشیلیک کېنگشی نینگ نظامینی قبول قیلیش و اونینگ قدریتلری و مقصدلرینی رۉیابگه چیقریش اوچون یوره‌کدن حرکت قیلیش مجبوريتینی آلیش؛
- شو مقصدده او رهبریت اعضالریدن بیری آرقه‌لی اوشبو کینگشگه عریضه یوباره‌دی؛
49-مادّه
رهبریت کینگشیده‌گی برچه قرارلر مصلحتلشوو طرزیده قبول اېتیلیب، آواز اتفاقی بیلن بجریشگه حرکت قیلینه‌دی. یاکه برچه اعضالرنینگ کمیده اوچدن ایکّی قِسمی نینگ کۉپچیلیک آوازی بیلن همده حاضر بۉلگن اعضالرنینگ اوچدن ایکّی قِسمی نینگ آوازی بیلن قبول قیلینه‌دی؛
50-مادّه
رهبریت کینگشی نینگ بیرینچی ییغیلیشی کېنگش نینگ اېنگ یاشی کتّه اعضاسی رئیسلیگیده اۉتکزیله‌دی. رهبرلر کینگشی نینگ رئیسلیگی دوراني بۉله‌دی.
51-مادّه
رهبرلر کینگشی نینگ صلاحیتلری:
- قرشیلیک کۉرسهتیش کېنگشی نینگ نظامینی تصدیقلش؛
- عالي کېنگش اعضالرینی سه‌یلش؛
- سکرتریت یا دارالانشانینگ باشقروو هیئتی همده کمیته‌لر و بوردلر نینگ اداري هَیئتینی تعیینلش و لوازمیدن آزاد اېتیش همده اولر نینگ وظیفه‌لری و دستورلری رېجه‌لرینی تصدیقلش؛
- قرشیلیک کېنگشی نینگ سیاست و دستورلرینی اوشبو نظام اساسیده رېجه‌لشتیریش و تصدیقلش؛
- مذکور کېنگش تشکیل اېتیلگونگه قدَر عالي کېنگش وکالتلرینی عملگه آشیریش.
52-مادّه
رهبریت کېنگشی اۉزی تصدیقله‌گن ترتیبده اۉز وظیفه‌لری و وکالتلرینی قۉلـله‌یدی و ییغیلیشلرنی اۉتکزیش ترتیبینی بېلگیله‌یدی.
عالي کینگش
53-مادّه
عالي کینگش قرشیلیک کینگشی‌نینگ قرار قبول قیلووچی عالي اۉرگانیدیر؛
54-مادّه
عالي کېنگش رهبریت کینگشی و باشقروو کینگشی همده کمیته‌لر کینگشی اعضالریدن تشقری حزبلر ییتکچیلریدن عبارت.
اونده نفوذلی سیاسي گروهلر، سیاسي اربابلر، عالِملر، مدیي جمعیت فعاللری، عیاللر و فعال یاشلر اشتراک اېته‌دی.
55-مادّه
عالي کینگش اعضالری نینگ خصوصیتلری:
- اېزگو شهرتگه اېگه بۉلیش؛
- تأثیرچن و خلقچیل شخصیتگه اېگه بۉلیش؛
- قرشیلیک کېنگشی‌نینگ نظامینی قبول قیلیش و اونینگ قدریتلری و مقصدلرینی عملگه آشیریش یۉلیده ایشلش مجبوريتینی آلیش؛
- شو مقصدده رهبریت نینگ کمیده بیرته اعضاسی آرقه‌لی اوشبو کېنگشگه عریضه یوباریش و معقوللنیش؛
56-مادّه
عالي کینگش 250 دن 301 گچه اعضادن عبارت بۉلیشی ممکن؛ رهبریت کېنگشی ا‌ۉرینلی دېب تاپسه، اعضالری سانینی کۉپه‌یتیریشی ممکن.
57-مادّه
عالي کینگش نینگ صلاحیتلری:
- قرشیلیک کۉرسهتیش کینگشی نظامیگه اۉزگرتیریشلر کیریتیش و تصدیقلش؛
- رهبریت کېنگشی تامانیدن تکلیف اېتیلگن دستور و سیاستلرنی تصدیقلش؛
- قرشیلیک کېنگشی نینگ مذاکره‌لر، یره‌شوو و قوراللی قرشیلیک کبی عمومي سیاستلری حقیده قرارلر قبول قیلیش؛
- ایکّی ییلدن سۉنگ کیینگی دورده رهبریت اعضالرینی سه‌یلش.
58-مادّه
عالي کېنگش‌نینگ ایش مدتی ایکّی ییل بۉلیب، عالي کېنگش اوشبو نظامده نظرده توتیلگن حکملر آیدینلیگیده اۉزی‌نینگ ایش ترتیبینی بېلگیله‌یدی.
دارالانشا
59-مادّه
دارالانشا کمیته‌لرنینگ ایشلرینی ترتیبگه ساله‌دی. رئیس‌نینگ تکلیفیگه بناءً باشقروو کینگشی رئیسی و باشقه اعضالرینی تعیینله‌یدی، اۉز وظیفه‌لریگه اعتبار کیره‌ک بۉلگنده رهبریت تامانیدن تصدیقلنه‌دی؛
60-مادّه
دارالانشاگه اونینگ رهبریتی و رهبریت کېنگشی رهبرلیک قیله‌دی و اونینگ وظیفه‌لری رۉیخطینی تیارله‌یدی و اونی رهبرلر کېنگشیگه تصدیقلش اوچون تقدیم اېته‌دی و رهبریت کېنگشیگه حسابات بېره‌دی.
کمیته‌لر
61-مادّه
قرشیلیک کینگشی‌نینگ کمیته‌لری رهبریت تامانیدن ضرورتگه قره‌ب توزیله‌دی و اولرنینگ هر بیری نینگ وظیفه لایحه‌سی رهبریت کینگشی نینگ راضیلیگی بیلن حجتلنتیریلیب تصدیقلنه‌دی؛
62-مادّه
کمیته‌لر اۉزلری نینگ اداري کېنگشی تامانیدن و و رهبرلیک کېنگشی تامانیدن باشقریله‌دی و رهبرلیک کېنگشی اعضالریدن بیری‌نینگ رهبرلیگی آستیده ایشله‌یدی؛
63-مادّه
کمیته‌لر قوییده‌گیلردن عبارت:
- استراتیژیک علاقه‌لر کمیته‌سی؛
- تشقی علاقه‌لر کمیته‌سی؛
- سیاسي کمیته؛
- مدافعه و خوفسیزلیک مسأله‌لری کمیته‌سی؛
- عالِملر کمیته‌سی؛
- خاتین-قیزلر ایشلری بۉییچه کمیته؛
- یاشلر ایشلری و مدني جمعیتی کمیته‌سی؛
- اخبار و مدنیت کمیته‌سی؛
- انسان حقوقلری کمیته‌سی؛
- تینچلیک و مذاکره‌لر کمیته‌سی؛
- پارلمان ایشلری بۉییچه کمیته؛
- اقتصادي مسأله‌لر کمیته‌سی؛
- تعلیم کمیته‌سی؛
- عالي تعلیم کمیته‌سی؛
- مهاجرلر ایشلری بۉییچه کمیته؛
- اجتماعي مسأله‌لر کمیته‌سی؛
64-مادّه
احتیاجگه کۉره، رهبرلر کېنگشی ینگی کمیته‌لر و باشقه ضرور مؤسسه‌لرنی توزیشی و اولرنینگ ایش یۉنه‌لیشینی انیقلشی ممکن؛
65-مادّه
باشقروو هیئتی؛ کمیته‌لر نینگ رئیسی، اۉرین‌باسرلری و کاتبی (منشیسی) رهبریت تامانیدن آلتی آیگه تعیینلنه‌دی، اولرنینگ وکالت مدتی ینه آلتی آیگه اوزه‌یتیریلیشی ممکن؛ ینگی باشقروو هیئتی کمیته‌لر (کمیته‌لر کېنگشی) اعضالری آره‌سیدن تعیینلنه‌دی؛
66-مادّه
هر بیر کمیته اۉز وظیفه‌لری تۉغریسیده‌گی قانون لایحه‌سینی تیارله‌یدی و اونی کاتبیت یا دارالانشا آرقه‌لی تصدیقلش اوچون رهبریت کېنگشیگه یوباره‌دی؛
67-مادّه
کمیته‌لر رهبرلر کینگشیگه حسابات بیره‌دی.
آلتینچی باب
تورلی خیل قرارلر
68-مادّه
اوشبو نظامده افغانستان‌نینگ کیله‌جکده‌گی سیاسي تیزیمی بیلن باغلیق بۉلگن نرسه‌لرنی، اوشبو نظامنی امضاله‌گنلر افغانستان نینگ بۉله‌جک اساسي قانونیگه کیریتیش و تأکیدلشگه حرکت قیله‌دیلر؛
69-مادّه
اۉتیش دوریده افغانستان اسلام جمهوریتی اساسي قانونی نینگ ایکّینچی بابی (هجري شمسي 1382-ییل) عمل قیله‌دی، اوشبو نظام قاعده‌لریگه ضد بۉلگن حاللر بوندن مستثنا؛
70-مادّه
قرشیلیک کینگشی فعالیتی‌نینگ خرجتلری رهبریت اعضالری‌نینگ تۉلاولری و اوندن منفعتدار شخصلرنینگ بدللری حسابیدن مالیه‌لشتیریله‌دی.
71-مادّه
اوشبو نظام کیریش، آلتی باب و ییتمیش مادّه‌دن عبارت بۉلیب، اولر 7 اسد هجري 1401 ییل/ 2022 ییل 29 جولای تاریخیده رهبریت تامانیدن تصدیقلنگنیدن کېین عملگه آشیریش رسمیتیگه اېگه بۉله‌دی.
اېسلتمه:
اوشبو نظام رهبرلیک کینگشی تامانیدن تصدیقلنگن.
تأکیدلش جایز که، افغانستان نینگ «دعوت اسلامی» پارتیه‌سی «مملکت سیاسي تیزیمی‌نینگ توزیلیشی حقیده‌گی محاکمه و قرارلر قبول قیلیشنی کېله‌جککه قالدیرماقده»، اسلامي پارتی اېسه «مرکزلشتیریلمه‌گن» سۉزینی تیلگه آلیشگه راضی اېمس. “مملکت نینگ کیله‌جکده‌گی سیاسي تیزیمیگه نسبتاً” ملي کانگرس حزبی بونی اوشبو نظامده آرزو قیلینگن سیاسي تیزیم «فدرا‌ل» بۉلیشینی تأکیدله‌دی.